Δεκαπενταύγουστος: Η γιορτή της Παναγίας των ανθρώπων

Ο Αύγουστος για τoν Ελληνισμό, είναι ο μήνας της Παναγίας, καθώς θυμάται και τιμά την Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου. Η γιορτή της Παναγίας, θεωρείται από τις κορυφαίες της
Χριστιανοσύνης, ενώ η προετοιμασία των πιστών, που

αρχίζει από την 1η Αυγούστου με τη νηστεία, διαρκεί 15 ολόκληρες ημέρες,
μέχρι τον ευλογημένο Δεκαπενταύγουστο.

Σε ολόκληρη την Ελλάδα όπως και στις χώρες της διασποράς, όπου διαμένουν οι απόδημοι Έλληνες, τιμάται με τον δυνατόν καλύτερο η μνήμη της Θεομήτορος και η μετάστασή της από την γη στον ουρανό.

Κατά τον συναξαριστή, τη μετάσταση της Παναγίας ανήγγειλε στην ίδια ο Άγγελος τρεις μέρες πριν την πραγμάτωσή της. Εκείνη με χαρά δέχτηκε το άγγελμα αφού θα συναντούσε τον πολυαγαπημένο και
μονάκριβο γιο της στην Άνω Ιερουσαλήμ, στη θριαμβεύουσα Εκκλησία Του.

«Κάλεσε στο σπίτι της συγγενείς και γείτονες, τους ανακοίνωσε το επίκεντρο μεγάλο ταξίδι «σαροϊ την οικίαν, ετοιμάζει την κλίνη και
πάντα τα προς ταφήν επιτήδεια».

Οι γυναίκες καθώς άκουσαν για την αναχώρηση από την παρούσα ζωή της
Θεομήτορος, «μετ’οιμωγής ωλοφύροντο». Η Παναγία τις διαβεβαίωσε πως δεν θα παύσει να φροντίζει για όλον τον κόσμο και μετά την μετάσταση. Θα γίνει η μεσίτρια στον Υιό της για τη σωτηρία του κόσμου. Υπόσχεση που τηρεί μέχρι
σήμερα. Και θα τηρεί ως τη συντέλεια του κόσμου.

Εμείς οι Έλληνες και ως έθνος έχουμε πολλές φορές βεβαιωθεί για την τήρηση της μεγάλης αυτής υπόσχεσης. Η Παναγία είναι η Μάνα η δική μας και του έθνους μας.
Ο Αύγουστος είναι όπως είπαμε ο μήνας της Παναγίας, της Μάνας που αγκαλιάζει όλο τον κόσμο. Και μεσιτεύει στον υιό της για τη σωτηρία της ανθρωπότητας.

Έτσι, περισσότερο από κάθε άλλο ιερό πρόσωπο, ο λαός μας τιμά και σέβεται την Παναγία, την οποία επικαλείται σε κάθε δύσκολη στιγμή της ζωής του.

Εκκλησίες της βρίσκονται πολυάριθμες σε ολόκληρο τον ελληνικό χώρο, ιδιαίτερα το νησιωτικό, ορισμένες δε, όπου υπάρχουν θαυματουργικές εικόνες της, αποτελούν πανελλήνια θρησκευτικά προσκυνήματα, όπως η Παναγία της Τήνου.


Η ομορφιά της Παναγίας

Είναι συγκλονιστική η “Κοίμηση της Θεοτόκου”, στη βυζαντινή αγιογραφία, όπου φαίνεται να
κοιμάται η Παναγία με τη γαλήνη απλωμένη στη μορφή της σε απόλυτη εναρμόνιση με την ψυχική της ομορφιά.
Μια ομορφιά που διακρίνει κατεξοχήν την Παναγία με την “ωραιότητα της παρθενίας” της και το
“υπέρλαμπρον το της αγνείας” της.

Αυτή η ομορφιά που θα γίνει ακόμα πιο αισθητή τη βραδιά του Δεκαπενταύγουστου, κατά τη μεγάλη γιορτή της “Πλατυτέρας των Ουρανών” που θα
λάμψει αυτή τη νύχτα στον ουρανό, σκορπίζοντας το γαλάζιό της φως παντού πάνω στη γη.

Παναγία – Προσωνυμία της Θεοτόκου Μαρίας, από τον 3οαιώνα ως την αγιώτατη από όλους τους
αγίους.
Στον ελληνικό λαό η επωνυμία Παναγία έχει καθιερωθεί ως η συνηθέστερη επίκληση της Θεοτόκου, η οποία συνδυάζεται πολλές φορές και με άλλες προσωνυμίες προς την Κεχαριτωμένη Βασίλισσα του Κόσμου.

Οι επωνυμίες προς τη Θεοτόκο προέρχονται
από διάφορες αιτίες:
α) Από τον εικονογραφικό τύπο παραστάσεως της Παναγίας: Βρεφοκρατούσα, Γλυκοφιλούσα, Γαλατούσα, Μεγαλομάτα, Θρηνούσα κ.α.

β) από ιδιότητες της Παναγίας: Ελεούσα, Κυρία, Μεγαλόχαρη, Σωτήρα, Βοήθεια, Οδηγήτρια, Φανερωμένη κ.α.

γ) από την παλαιότητα της εικόνας της: Μαυριώτισσα, Μαχαιρωμένη, Γερόντισσα κ.α.
δ) από τον τρόπο εύρεσης της εικόνας της ή από θαύμα της: Θεοσκέπαστη, Σπηλαιώτισσα, Τρυπητή, Πλατανιώτισσα, Πορταϊτισσα, Μυρτιδιώτισσα, Φιδού κ.α.

ε) από τον τόπο προέλευσης της εικόνας της:
Σουμελά, Αθηνιώτισσα, Πολίτισσα, Χρυσοκαστριώτισσα κ.α.

στ) από ιδιάζοντα χαρίσματά της: Αμπελακιώτισσα, Δαμάσια, Παλατιανή, Ολυμπιώτισσα, Υψηλή κ.α.

ζ) από τον κτήτορα του ναού της: Λυκοδήμου, Καλιγού, Περλιγού, Στεφάνα κ.α.

η) από το χρόνο του εορτασμού της ή από την εποχή των αγροτικών εργασιών με τις οποίες συμπίπτει η εορτή της: Φλεβαριανή, Μεσπορίτισσα, Πολυσπορίτισσα, Ακαθή (εκ του Ακάθιστου Ύμνου) κ.α.


Η Παναγία της Σιάτιστας

Ιδιαίτερα επιβλητικός και γραφικός είναι ο γιορτασμός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας Μικροκάστρου στη Σιάτιστα.
Στο μοναστήρι αυτό εκατοντάδες πιστοί από όλη την Δυτική Μακεδονία προσκυνούν κάθε χρόνο την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας που
χρονολογείται από το 1603. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον αποτελεί η αναβίωση του
εθίμου των προσκυνητών καβαλάρηδων Σιατιστινών οι οποίοι με τα στολισμένα άλογα τους κατεβαίνουν στο μοναστήρι της Παναγίας και ύστερα επιστρέφουν στη Σιάτιστα όπου και γίνεται μεγαλοπρεπής η υποδοχή τους από τις αρχές και το λαό.

Το έθιμο έχει τις ρίζες του στα χρόνια της τουρκοκρατίας όταν το πανηγύρι του μοναστηριού στις15 Αυγούστου έδινε την ευκαιρία στους κατοίκους της περιοχής να ζήσουν μια μέρα ελευθερίας.
Οι αδούλωτοι Σιατιστινοί τότε έβρισκαν την ευκαιρία, έφιπποι, με στολισμένα τα άλογα τους κάτω από τα μάτια των Τούρκων, να δείξουν την λεβεντιά τους και να διατρανώσουν την ελπίδα για την αποτίναξη του ζυγού της δουλείας.


Παναγία Σουμελά:
Το σύμβολο της ποντιακής πίστης

Μια ιστορία, μια παράδοση και ένας θρύλος
αγκαλιάζουν το σύμβολο του Πόντου, την Παναγία Σουμελά. Ο Νεόφυτος Καυσικαλυβίτης μας πληροφορεί ότι ο Ευαγγελιστής Λουκάς χάραξε τη μορφή της Παναγίας πάνω σε ξύλο. Την εικόνα της Σουμελά, έφερε στην Αθήνα, μετά το θάνατο του Λουκά, ο μαθητής του Ανανίας και την τοποθέτησαν σε περικαλλή ναό της Θεοτόκου. Για αυτό το λόγο, αρχικά είχε ονομαστεί ως η Παναγία η Αθηνιώτισσα.

Στο τέλος του 4ου αιώνα (380- 386) ιδρύθηκε στο όρος Μελά της Τραπεζούντας, το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά, από τους μοναχούς Βαρνάβα και Σωφρόνιο (κατά κόσμο Βασίλειος και Σωτήρχος,
θείος και ανιψιός, κάτοικοι και οι δυο Αθηνών).

Η παράδοση λεει ότι οι μοναχοί, ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα της Παναγίας, ακολούθησαν την πορεία της εικόνας της που πέταξε ως τον Πόντο. Πέρασαν από τα Μετέωρα, τη Χαλκιδική και από την παραλία της μονής Βατοπεδίου, ένας άγνωστος τους πήρε με το καράβι του και τους πήγε ως τη Μαρώνεια. Από κει, πεζοπορώντας πέρασαν τη Ραιδεστό, έφτασαν στην Κωνσταντινούπολη και με ένα πλοιάριο πήγαν στην Τραπεζούντα.
Εκεί, τους εμφανίσθηκε και πάλι η Παναγία, πληροφορώντας τους ότι η εικόνα της προπορεύεται στο όρος Μελά. Συνέχισαν αγόγγυστα το ταξίδι τους.
Με πυξίδα τον Πυξίτη ποταμό, ανηφόρησαν προς το όρος Μελά. Εκεί, βρέθηκαν μπροστά σε μια σπηλιά από την είσοδο της οποίας παρατήρησαν μια χρυσαφένια λάμψη. Ήταν το φως της Εικόνας της Αθηνιώτισσας.
Γονατιστοί και δακρυσμένοι, ευχαρίστησαν την Παναγία και της υποσχέθηκαν ότι στο σημείο, θα χτίσουν προς τιμήν της ναό.
Με μοναδικά εφόδια την πίστη, την επιμονή και την εργατικότητα, οι δυο
ερημίτες μοναχοί, κατόρθωσαν να χτίσουν την εκκλησία της Σουμελιώτισσας, σκαλιστή μέσα στο βουνό. Από τότε έγινε γνωστή ως ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΟΥΜΕΛΑ (Εις του Μελά-στου Μελά-Σουμελά).

Μέχρι το 1922, υπήρξε ο οδηγός, ο παρηγορητής,
ο συμπαραστάτης, το καταφύγιο και ο εμψυχωτής των ποντίων. Υπήρξε επίσης ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες διατήρησης της ελληνικής γλώσσας και ταυτότητας, καθώς και της αναζωπύρωσης της εθνικής και θρησκευτικής
συνείδησης των πιστών.
Ο αναπάντεχος ξεριζωμός, ερήμωσε μαζί με τον αλησμόνητο Πόντο και τη Βίγλα της Σουμελιώτισσας. Με την ανταλλαγή, τα ιερά κειμήλια παραχωρήθηκαν, και το 1931 τα ξέθαψε και τα έφερε στην Ελλάδα, ο Αμβρόσιος ο Σουμελιώτης προς την τουρκική κυβέρνηση του Ισμέντ Ινονού.
Από το 1952, αρχίζει μια νέα περίοδος. Η ελλαδική ιστορία της Παναγίας
Σουμελά.
Από το 1952 που χτίστηκε ο ναός, η Εικόνα θρονιάστηκε στο νέο της θρόνο. Σκοπός της ανέγερσης της Μονής δεν ήταν η ίδρυση στον ελλαδικό χώρο, ακόμη ενός μοναστηριού, αλλά η ανέγερση ενός προσκυνήματος που θα αποτελούσε σύμβολο και φάρο.

Παναγία
της Εκατονταπυλιανής

Ο ναός της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής βρίσκεται στην Παροικία, πρωτεύουσα της νήσου Πάρου.
Yπάρχουν δύο ονομασίες
γι' αυτό το ναό: " Καταπολιανή " και " Εκατονταπυλιανή ".
Μέχρι πριν λίγα χρόνια, επικρατούσε η άποψη ότι το πραγματικό όνομα του ναού είναι το πρώτο, και τούτο γιατί βρισκόταν "κατά την πόλιν", προς το μέρος
δηλαδή της αρχαίας πόλης, και ότι το δεύτερο είναι δημιούργημα των λογίων του 17ου αιώνα, που θέλησαν να δώσουν
μ' αυτό περισσότερη μεγαλοπρέπεια στο ναό. Νεώτερες όμως έρευνες στις
πηγές απέδειξαν ότι και οι δύο αυτές ονομασίες είναι σύγχρονες και βρίσκονταν σε παράλληλη χρήση από τα μέσα του 16ου αιώνα. Σήμερα η επίσημη ονομασία του ναού είναι Εκατονταπυλιανή.
Η παράδοση που διασώζεται μέχρι σήμερα σχετικά με την ονομασία Εκατονταπυλιανή έχει ως εξής: "Ενενήντα εννέα φανερές πόρτες έχει η Καταπολιανή. Η εκατοστή είναι κλειστή και δεν φαίνεται. Θα φανεί η πόρτα αυτή και θα ανοίξει, όταν οι Έλληνες πάρουν την Πόλη"...

Πολλές παραδόσεις αναφέρονται στην ίδρυση της Εκατονταπυλιανής. Η πρώτη μας πληροφορεί ότι, όταν η Αγία Ελένη μητέρα του πρώτου χριστιανού
αυτοκράτορα Κων/νου του Μεγάλου, πήγαινε στην Παλαιστίνη για να βρει τον
Τίμιο Σταυρό , ήλθε με το πλοίο της στην Πάρο. Κοντά στο λιμάνι, στη θέση που βρίσκεται η Εκατονταπυλιανή, υπήρχε τότε ένας μικρός ναός. Σ' αυτό το ναό προσευχήθηκε κι έκανε ένα τάμα:
Αν βρει τον Τίμιο Σταυρό, να κτίσει στη θέση αυτή έναν μεγάλο ναό. Η προσευχή της εισακούστηκε, βρήκε τον Τίμιο Σταυρό και, πραγματοποιώντας το τάμα της, ανήγειρε αυτόν τον μεγαλόπρεπο ναό.
Μια άλλη παράδοση αναφέρει ότι η Αγ. Ελένη δεν πρόφτασε να πραγματοποιήσει την υπόσχεσή της. Έδωσε όμως εντολή στον γιο της, τον αυτοκράτορα
Κωνσταντίνο, ο οποίος πραγματοποίησε το τάμα της μητέρας του, κτίζοντας αυτόν το ναό.

Τα φίδια της Κεφαλονιάς

Στη νότια Κεφαλονιά, κοντά στο χωριό Μαρκόπουλο, συναντάμε την εκκλησία της Κοιμήσεως.
Εκεί κάθε Δεκαπενταύγουστο συμβαίνει κάτι περίεργο και θαυμαστό. Από την εορτή της Μεταμορφώσεως εμφανίζονται μέσα κι έξω από τον ναό φίδια. Είναι τα λεγόμενα «φίδια της Παναγίας».

Στο μέρος αυτό, λεει η μνήμη του λαού, υπήρχε ένα παλιό μοναστήρι της
Παναγιάς , μεγάλο και πλούσιο. Το έζωναν τείχη ψηλά και στην καρδιά του το υπηρετούσαν πολλές καλόγριες. Φθονερό και πεινασμένο το μάτι του πειρατή και κουρσάρου που θέριζε το Ιόνιο , έβαλε σκοπό να γυμνώσει το μοναστήρι.
Στον αγώνα της λευτεριάς και στο κράτημα της πίστης οι καλόγριες δεν το
παρέδωσαν… Μη μπορώντας όμως να κάνουν αλλιώς, αφού ο αγώνας των όπλων και της βολής έλλειπε, όταν κυκλώθηκαν από τις πύρινες γλώσσες της φωτιάς των επιδρομέων, συγκεντρώθηκαν όλες τριγύρω από την Αγία Τράπεζα για μια τελευταία έκκληση προς το Θείο, για την ύστατη προσευχή σωτηρίας!
Κύκλος πίστης, κύκλος χρόνου, κύκλος Γιορτής, ζήτησαν από την Παναγιά
Προστάτη τους να τις κάνει πουλιά ή φίδια, να φύγουν, να πετάξουν, τα σώματά τους αγνά και αμόλυντα να μείνουν…
Έτσι σαν φίδια Ιερά πλέον γυρίζουν και δίνουν το παρόν, ελέγχουν την πίστη και παρακολουθούν την ορθή πορεία μας στο δρόμο που αυτές χάραξαν, εκεί στην Παναγία την Φιδούσα στο Μαρκόπουλο.

Όσο περνούν οι μέρες πληθαίνουν κι αυτά, και την παραμονή της Κοιμήσεως
αυξάνονται υπερβολικά. Από που βγαίνουν, αλλά και που κρύβονται μετά την εορτή, κανείς δεν γνωρίζει. Παραμένει ένα μυστήριο.

Την ώρα του εσπερινού κυκλοφορούν ελεύθερα ανάμεσα στους πιστούς, στα προσκυνητάρια και στα στασίδια, χωρίς να φοβούνται κανένα.

Φεύγοντας η 15η Αυγούστου, αναχωρούν και τα φίδια. Γερμανοί φυσιοδίφες τα εξέτασαν, αλλά δεν μπόρεσαν να τα κατατάξουν σε κανένα από τα γνωστά είδη.
Είναι γκρίζα, λεπτά, και δεν περνούν το μέτρο.
Όταν τα χαϊδεύεις, νιώθεις το δέρμα τους βελούδινο και βλέπεις δυο ματάκια σπινθηροβόλα. Στο πλατύ τους κεφάλι σχηματίζεται ένας μικρός σταυρός, καθώς επίσης και στην άκρη της λεπτής γλώσσας τους.

Αν κάποια χρονιά τα φίδια δεν παρουσιασθούν, είναι κακό σημάδι. Αυτό συνέβη το 1940, καθώς και το 1953, οπότε δοκιμάσθηκε το νησί από τους σεισμούς.
Από τη Σοφία Καρυπίδου


http://www.neolaia.de/2opseis/DaneiaeeU/periodiko17/Daiaassa/daiaassa.html