Η θεολογία της εικόνας στην ορθόδοξη εκκλησία

Αγία Άννα - Γιάννης Μουρατίδης
Η εικόνα θεωρείται σαν ένας σύνδεσμος της παρούσας ζωής με τον μέλλοντα αιώνα, τούτο διότι η αγάπη που διεγείρει προς το αναπαριστάμενο είναι τέτοιας φύσης ώστε να ενώσει την γήινη ζωή μ' εκείνο όπου τα σώματα των αγίων θα είναι λαμπερά περισσότερο από τον ήλιο.
Ένας αληθινός εικονογράφος οφείλει να βρίσκεται σε επικοινωνία με το αναπαριστάμενο πρόσωπο - πρωτότυπο όχι μόνο δια της συμμετοχής του στο σώμα της εκκλησίας αλλά και με τη δική του εμπειρία εξαγιασμού οφείλει να είναι ένας δημιουργός ζωγράφος που δέχεται και αποκαλύπτει την αγιότητα ενός άλλου μέσα από τη δική του εμπειρία. Από την πνευματκή εμπειρία του ζωγράφου τον βαθμό κοινωνίας με το πρωτότυπο, είναι που εξαρτάται η δημιουργική ενέργεια στο έργο του.
Η εξωτερική ομορφιά της εικόνας είναι συνώνυμη της πνευματικής ομορφιάς και η αισθητή αντίληψη αυτής της ομορφιάς οφείλεται στην προσευχή του νου.
Στην ορθόδοξη εκκλησιαστική τέχνη το κύριο θέμα για να μην πούμε το μοναδικό, είναι ο άνθρωπος. Καμιά τέχνη δεν δίνει τόση προσοχή, καμιά δεν τον υψώνει στο επίπεδο που τον υψώνει η εικόνα. Όλα όσα αναπαριστά αναφέρονται στον άνθρωπο, το τοπίο, τα ζώα, τα φυτά... Στην ιεραρχία των όντων ο άνθρωπος έχει την κυριαρχούσα θέση, είναι το κέντρο της οικουμένης και ο κόσμος που τον περιβάλλει, παρουσιάζεται στην κατάσταση που του μεταδίδει η αγιότητά του.
Στη Βυζαντινή Τέχνη ο όρος "style" αποδίδεται με την λέξη "τρόπο" και όχι "ύφος" γιατί του ύφος αφορά κύρια τον γραπτό λόγο. Γενικότερα η ορθόδοξη εκκλησιαστική ζωγραφική, ζωή και σκέψη, δεν χαρακτηρίζεται από ένα ύφος αλλά από έναν τρόπο δεδομένου ότι το ύφος έχει έντονα ατομικό χαρακτήρα. Ίσως η ιδεοκρατική ζωγραφική, η ζωγραφική που δουλεύεται πάνω σε ιδέες, να μπορεί να εκφράσει ένα ύφος όπως ρομαντικό, κλασσικό, συμβολικό, όχι πάντως η εκκλησιαστική ζωγραφική. Το "Βυζαντινό ύφος" θ' αποτελούσε την τραγική αλλοίωση μιας διακοσμητικής ζωγραφικής φολκλορικού τύπου, της ζωντανής και έμπλεης Θείας Χάριτος εκκλησιαστικής μας ζωής, χαρακτηριστικό της οποίας είναι ο πραγματιστικός και εμπειρικός τρόπος ζωής και σκέψης.
Τα παραπάνω προσδιορίζουν σε γενικές γραμμές τα όρια της Βυζαντινής Τέχνης.

Πηγή:Λεωνίδα Ουσπένσκυ, Η θεολογία της εικόνας στην ορθόδοξη εκκλησία,Μετάφραση Σπυρίδων Μαρίνης, εκδ. Αρμός.